Jaki prawne wymogi w zakresie bezpieczeństwa produktów przy wprowadzaniu ich na rynek?

Osoby zastanawiające się nad rozpoczęciem wytwarzania produktu w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej, przed wprowadzeniem go na rynek, powinny zainteresować się w szczególności wymogami bezpieczeństwa, określonymi przez prawo, a dotyczącymi bezpieczeństwa danego rodzaju produktu.

Zaznaczyć należy, że w zależności od rodzaju produktu, prawo może przewidywać szczegółowe wymogi dotyczące bezpieczeństwa danego produktu. Przykładem takiej regulacji są przepisy dotyczące homologacji pojazdów, komponentów i oddzielnych zespołów technicznych do tych pojazdów, np. wynikające z rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/858 z dnia 30 maja 2018 roku.

W przypadku gdy przepisy odrębne nie określają szczegółowych wymagań dotyczących bezpieczeństwa, zastosowanie do produktu powinna znaleźć ustawa o ogólnym bezpieczeństwa produktów z dnia 12 grudnia 2003 roku. Od grudnia 2024 roku kwestie ogólnego bezpieczeństwa produktów poruszone będą w treści rozporządzenia parlamentu europejskiego i rady (UE) 2023/988 z dnia 10 maja 2023 roku w sprawie ogólnego bezpieczeństwa produktów.

Czy do każdego produktu powinny być stosowane ogólne wymogi bezpieczeństwa produktów?

Ogólne wymogi bezpieczeństwa, zgodnie z wyżej wskazaną ustawą, powinny być stosowane do produktu. Definicja produktu wynikająca z treści art. 3 pkt 1) wskazuje, że pod pojęciem produktu rozumiemy rzecz ruchomą nową lub używaną, jak i naprawianą lub regenerowaną przeznaczoną do użytku konsumentów lub co do której istnieje prawdopodobieństwo, że może być używana przez konsumentów, nawet jeżeli nie była dla nich przeznaczona, dostarczaną lub udostępnianą przez producenta lub dystrybutora, zarówno odpłatnie, jak i nieodpłatnie, w tym również w ramach świadczenia usługi; produktem nie jest rzecz używana dostarczana jako antyk albo jako rzecz wymagająca naprawy lub regeneracji przed użyciem, o ile dostarczający powiadomił konsumenta o tych właściwościach rzeczy.

Powyższe oznacza, że już sama możliwość użycia danego produktu przez konsumenta, oznacza, że powinien on spełniać wymogi wynikające z ustawy ogólnym bezpieczeństwie produktów, o ile wymogi dotyczące bezpieczeństwa danego rodzaju produktu nie wynikają z innego aktu prawa. Jednocześnie zwrócić uwagę należy na to, że nie tylko w sytuacji wytworzenia produktu obowiązują wymogi dotyczące jego bezpieczeństwa, ale ustawa dotyczy także produktów zregenerowanych lub naprawionych, które mogą być użyte przez konsumenta.

Oznacza to, że ogólne wymogi bezpieczeństwa dotyczą bardzo szerokiego zakresu produktów.

Jakie są ogólne wymogi bezpieczeństwa produktu?

Zgodnie z ustawą o ogólnym bezpieczeństwie produktów, produktem bezpiecznym jest produkt, który w zwykłych lub w innych, dających się w sposób uzasadniony przewidzieć, warunkach jego używania, z uwzględnieniem czasu korzystania z produktu, a także, w zależności od rodzaju produktu, sposobu uruchomienia oraz wymogów instalacji i konserwacji, nie stwarza żadnego zagrożenia dla konsumentów lub stwarza znikome zagrożenie, dające się pogodzić z jego zwykłym używaniem i uwzględniające wysoki poziom wymagań dotyczących ochrony zdrowia i życia ludzkiego.

Powyższa definicja nie posługuje się więc odesłaniem do konkretnych norm technicznych, wedle których producent powinien weryfikować bezpieczeństwo swojego produktu. Definicja odsyła jednak do konieczności uwzględniania wysokiego poziomu wymagań dotyczących ochrony zdrowia i życia ludzkiego i ma na celu objęcie swym zakresem wszystkich produktów, jakie są lub mogą być wprowadzone na rynek.

Dokonując oceny bezpieczeństwa produktu, zgodnie z ustawą, powinno się uwzględniać w szczególności:

• cechy produktu, w tym jego skład, opakowanie, instrukcję montażu i uruchomienia, a także – biorąc pod uwagę rodzaj produktu – instrukcję instalacji i konserwacji;
• oddziaływanie na inne produkty, jeżeli można w sposób uzasadniony przewidzieć, że będzie używany łącznie z innymi produktami;
• wygląd produktu, jego oznakowanie, ostrzeżenia i instrukcje dotyczące jego użytkowania i postępowania z produktem zużytym oraz wszelkie inne udostępniane konsumentowi wskazówki lub informacje dotyczące produktu;
• kategorie konsumentów narażonych na niebezpieczeństwo w związku z używaniem produktu, w szczególności dzieci i osoby starsze.

Wobec powyższego, poza kwestiami fizykochemicznymi produktu, bezpieczeństwo
produktu oceniać należy także przez pryzmat informacji wynikających z jego oznakowania oraz instrukcji dotyczących jego użytkowania. Dostarczenie konsumentom odpowiedniego ostrzeżenia o zagrożeniach związanych z produktem nie zwalnia jednak producentów i dystrybutorów z innych obowiązków określonych w niniejszym rozdziale.

Jednocześnie to na producencie leży obowiązek badania, czy produkt jest bezpieczny. W tym celu producent zobowiązany jest podejmować działania odpowiednie do właściwości dostarczanego produktu:

• umożliwiające uzyskiwanie przez tego producenta wiedzy o zagrożeniach, które produkt może stwarzać;

• mające na celu uniknięcie zagrożeń, w tym – o ile jest to niezbędne – umożliwiające wycofanie produktu z rynku, właściwe i skuteczne ostrzeżenie konsumentów lub wycofanie produktu od konsumentów.

Badanie przez producenta kwestii tego, czy wprowadzany do obrotu produkt jest bezpieczny jest więc obowiązkiem producenta i to po jego stronie winna leżeć inicjatywa mająca na celu weryfikację bezpieczeństwa produktu.

Podsumowanie

Kwestia bezpieczeństwa produktów i wymogów, jakie powinny one spełniać, jest szeroko uregulowana na łamach prawa unijnego jak i polskiego.

Przepisy dotyczące ogólnego bezpieczeństwa produktów mają na celu objęcie swym zakresem prawie wszystkich produktów wprowadzanych na rynek, stąd ogólne wymogi bezpieczeństwa tych produktów odsyłają do zwykłych lub w innych, dających się w sposób uzasadniony przewidzieć, warunków jego używania, z uwzględnieniem czasu korzystania z produktu, a także, w zależności od rodzaju produktu, sposobu uruchomienia oraz wymogów instalacji i konserwacji.