Przestępstwo oszustwa polega na doprowadzeniu innej osoby do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, przy czym działanie sprawcy musi polegać na:

• wprowadzeniu drugiej osoby w błąd;
• wyzyskaniu jej błędu;
• wyzyskaniu niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania.

Cechą charakterystyczną oszustwa jest zatem to, że pokrzywdzony dobrowolnie podejmuje niekorzystną dla siebie decyzję o rozporządzeniu mieniem, przy czym dokonuje tego z powodu pozostawania w błędzie lub stanie uniemożliwiającym rozpoznanie znaczenia podejmowanej decyzji.

W obrocie gospodarczym najczęściej spotykane są zachowania odnoszące się do błędu. Wprowadzenie w błąd jest niczym innym, jak okłamaniem kontrahenta. Przez wyzyskanie błędu rozumie się natomiast sytuacje, w których druga strona pozostaje w błędzie bez Twojej winy, przy czym Ty masz tego świadomość, a mimo to postanawiasz nie wyprowadzić jej z błędu.

Trzecia z form, a więc wyzyskanie niezdolności, nie wstępuje co do zasady w obrocie profesjonalnym, pomiędzy przedsiębiorcami. Zdecydowanie częściej może ona mieć zastosowanie w stosunkach pomiędzy przedsiębiorcą, a konsumentem, który z powodu np. niepełnosprawności umysłowej, zaawansowanego lub bardzo młodego wieku, czy też przemijającego stanu faktycznego, nie jest w stanie rozpoznać znaczenia podejmowanej decyzji.

Podstawowym kryterium pozwalającym na odróżnienie oszustwa od zwykłego niewywiązania się z obowiązań jest zamiar sprawcy oraz chwila jego powstania. Powszechnie przyjmuje się, że jeżeli kontrahent nie wywiązał się z przyjętego zobowiązania z przyczyn od siebie niezależnych, to nie ma mowy o odpowiedzialności karnej.
Jeżeli zatem zamówiłeś towar, ale nie zapłaciłeś za niego z powodu niespodziewanego zatoru płatniczego, wybuchu epidemii, skutków wojny lub załamania gospodarki, to nie popełniłeś przestępstwa. Jeżeli jednak, już w chwili zamawiania towaru, wiedziałeś o tym, że nie będziesz się w stanie wywiązać z przyjętego obowiązku zapłaty, albo zamówiłeś go bez zamiaru płatności, to mogłeś dopuścić się przestępstwa oszustwa. Co więcej, zdaniem sądów, dla bytu oszustwa wystarczy, że pokrzywdzony nie zawarłby umowy, gdyby wiedział o okolicznościach będących przedmiotem błędu.

Typowym przykładem oszustwa gospodarczego jest sytuacja, w której jedna ze stron zleca wykonanie jakiejś usługi bez zamiaru płatności za nią lub ze świadomością, że wywiązanie się z obowiązku zapłaty będzie bardzo trudne. Inną, występującą powszechnie praktyką, jest wprowadzanie kontrahenta w błąd co do własnej sytuacji finansowej, poprzez przekazywanie nierzetelnych sprawozdań finansowych, czy też sfałszowanych dokumentów np. zaświadczeń o niezaleganiu w podatkach.
Podmiotem pokrzywdzonym oszustwem gospodarczym może być jednak nie tylko kontrahent, ale i Skarb Państwa. Do takiej sytuacji dochodzi, gdy przedsiębiorca przedkłada w urzędzie skarbowym nierzetelną deklarację podatkową, zaniżając w ten sposób swoje zobowiązanie podatkowe lub żądając zwroty rzekomo nadpłaconego podatku.

Oszustwo sądowe to szczególny rodzaj oszustwa. Polega ono na wprowadzeniu w błąd sędziego orzekającego w danej sprawie, wskutek czego wydany wyrok rozporządza niekorzystnie mieniem drugiej strony, przez co sprawca oszustwa osiąga korzyść majątkową. W praktyce, oszustwo sądowe przyjmuje najczęściej postać posłużenia się przez jedną ze stron postępowania cywilnego podrobionym dokumentem, stanowiącym tak istotny dowód w sprawie, że postępowanie kończy się rozstrzygnięciem spełniającym oczekiwania oszusta.

Od strony prawnej, oszustwo sądowe nie różni się niczym od oszustwa gospodarczego. Kodeks karny nie zna przestępstwa oszustwa sądowego, toteż zastosowanie do niego znajduje ogólny przepis i podstawowy wymiar kary.

Nie, oszustwa nie da się popełnić nieumyślnie, a więc w wyniku lekkomyślności lub niedbalstwa. Oszustwo jest przestępstwem, które można popełnić wyłącznie umyślnie. Co więcej, przepis art. 286 Kodeksu karnego wymaga, aby sprawca działał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Oznacza to, że oszustwo można popełnić tylko i wyłącznie umyślnie, z tzw. zamiarem bezpośrednim kierunkowym. Innymi słowy: sprawca musi zatem działać z premedytacją, tj. mając świadomość, że popełnia czyn zabroniony, chcąc go popełnić i uzyskać z niego korzyść majątkową.

Przestępstwo oszustwa jest co do zasady zagrożone karą pozbawienia wolności w wymiarze od 6 miesięcy do 8 lat. Ustawodawca przewidział jednak wyjątki od tej reguły, działające zarówno na korzyść, jak i niekorzyść sprawcy. Typem uprzywilejowanym przestępstwa jest tzw. wypadek mniejszej wagi. Kodeks karny nie precyzuje co należy rozumieć pod tym pojęciem, dlatego każda sprawa wymaga indywidualnej analizy. Sąd, przyjmując, że rzeczywiście mamy do czynienia z wypadkiem mniejszej wagi, nie może orzec kary wyższej niż 2 lata pozbawienia wolności.

Z drugiej strony, podstawowy wymiar kary może także ulec obostrzeniu. Stanie się tak, gdy wysokość wyrządzonej przez sprawcę szkody będzie przekraczać 200.000 złotych lub sprawa będzie dotyczyć mienia o szczególnym znaczeniu dla kultury. Sprawcy takiego przestępstwa grozi kara pozbawienia wolności od 1 roku do lat 10. Wymiar ten ulega jeszcze większemu zaostrzeniu w przypadku, gdy wysokość szkody przekroczy 5.000.000 złotych oraz 10.000.000 złotych. Kara w takich przypadkach może wynieść od 3 do 20 lat pozbawienia wolności i od 5 do 25 lat pozbawienia wolności.

W przypadku, gdy sprawca przestępstwa wyrządził pokrzywdzonemu szkodę majątkową swoim zachowaniem, to pokrzywdzony może żądać jej naprawienia w toku postępowania karnego. Jeżeli pokrzywdzony złoży w toku postępowania karnego wniosek o naprawienie szkody, to sąd musi go orzec, natomiast gdy takiego wniosku zabraknie, sąd jedynie może to zrobić.

Bardzo istotny wyjątek w tym zakresie przewiduje jednak tzw. klauzula antykumulacyjna, wynikająca z Kodeksu postępowania karnego. Zgodnie z jej treścią, sąd nie może orzec obowiązku naprawienia szkody, jeżeli w chwili wyrokowania istnieje już inny prawomocny tytuł wykonawczy. Oznacza to, że jeżeli pokrzywdzony uzyskał prawomocny wyrok sądowy zasądzający jego roszczenie i został on opatrzony klauzulą wykonalności, to nie może dochodzić drugiego odszkodowania w toku postepowania karnego.

W Kancelarii Prawnej Smok łączymy znajomość prawa karnego i realiów prowadzenia działalności gospodarczej. Nasze wieloletnie doświadczenie, zgromadzone podczas zapewniania stałego wsparcia przedsiębiorcom, z powodzeniem wykorzystujemy w prowadzonych sprawach karnych. Tworzący Kancelarię Prawną Smok, adwokaci i radcowie prawni specjalizują się w prawie karnym gospodarczym. Występujemy w wieloosobowych, skomplikowanych pod względem prawnym i faktycznym sprawach, w tym także dotyczących oszustw gospodarczych, oszustw sądowych i oszustw podatkowych.

Jeżeli jesteś pokrzywdzonym przestępstwem oszustwa, musisz wiedzieć że organy ścigania dość niechętnie prowadzą postępowania o oszustwa gospodarcze. Prokuratura ma tendencję do odmowy wszczynania prowadzenia takich spraw lub ich umarzania, uzasadniając to powtarzalnym frazesem o tym, że „sprawa ma wyłącznie charakter gospodarczy, a nie karny”. Bez Twojego odpowiedniego zaangażowania jako pokrzywdzonego, dostarczania materiału dowodowego i nadawania tempa śledztwu, szanse uzyskania odszkodowania są bardzo małe. Dlatego też warto zlecić sprawę oszustwa wyspecjalizowanej i doświadczonej w tym zakresie Kancelarii Prawnej Smok.

Jeżeli natomiast stałeś się podejrzanym o przestępstwo oszustwa, musisz liczyć się z tym, że pokrzywdzony uczyni wszystko, aby odzyskać utracone środki. Jeżeli zatem będziesz musiał mierzyć się z prokuratorem, pokrzywdzonym i jego pełnomocnikiem, a potencjalnie sądem, powinieneś posiadać wsparcie eksperta z zakresu prawa karnego gospodarczego. Decydując się na współpracę z Kancelarią Prawną Smok, zyskujesz dedykowanego adwokata lub racę prawnego, który przeprowadzi Cię przez całe postępowanie – od pierwszego przesłuchania po prawomocny wyrok.