Prowadzenie biznesu polega na ciągłym podejmowaniu decyzji. Każda z nich może potencjalnie doprowadzić zarówno do sukcesu, jak i do problemów finansowych przedsiębiorstwa. Z naszego doświadczenia wynika, że menagerowie niemal zawsze uwzględniają ten czynnik ryzyka przy podejmowaniu decyzji, ale zapominają o innym. Zaledwie jeden błędny wybór może skutkować postawieniem im zarzutu działania na szkodę spółki, co może stanowić przestępstwo.
Na czym polega przestępstwo działania na szkodę spółki?
Przestępstwo działania na szkodę spółki opisane zostało w art. 296 Kodeksu karnego. Polega ono na wyrządzeniu szkody zarządzanej spółce poprzez:
• nadużycie udzielonych uprawnień, lub
• niedopełnienie obowiązków.
Nadużycie udzielonych uprawnień może przybrać zarówno formę przekroczenia granic posiadanych kompetencji, jak i zachowanie mieszczące się w nich, ale będące sprzeczne z celem ich otrzymania. Niedopełnienie obowiązków oznacza natomiast niewykonanie, jak i nienależyte wykonanie przyjętych zadań.
Przepisy Kodeksu karnego nie określają wprost, jakie zachowania mogą mieścić się pod pojęciem działania na szkodę spółki. Wynika to oczywiście z realiów prowadzenia biznesu i wielości potencjalnych stanów faktycznych. Każdy przypadek wymaga zatem odrębnej analizy, w oparciu o stanowisko doktryny i dotychczasowe orzecznictwo.
Działanie na szkodę spółki – jaki próg szkody określają przepisy?
Przestępstwo działania na szkodę spółki popełnia ten, kto wyrządza jej znaczną szkodę majątkową. Pojęcie znacznej szkody majątkowej zostało zdefiniowane w Kodeksie karnym i rozumie się przez nie równowartość kwoty przekraczającej 200.000 złotych. Definicja znacznej szkody majątkowej i jej wysokość nie była nowelizowana od dnia uchwalenia Kodeksu karnego, a więc od 1997 roku. Wówczas, kwota 200.000 złotych była rzeczywiście znaczna, a wyrządzenie takiej szkody zasługiwało na penalizację. Obecnie, niemal trzydzieści lat później, kwota ta, wskutek zarówno inflacji, jak i rozwoju gospodarki, przestała robić tak wielkie wrażenie. Obecnie, niemal każda ważniejsza decyzja biznesowa może skutkować wyrządzeniem spółce szkody w kwocie znacznie wyższej.
Przepisy Kodeksu karnego przewidują jeszcze nadto dodatkowy próg kwotowy, jeżeli chodzi o działanie na szkodę spółki. Sprawca, który wyrządzi szkodę majątkową w wielkich rozmiarach, popełni kwalifikowany typ czynu zabronionego, co oznacza możliwość orzeczenia wyższej kary. Wielka wartość została przez ustawodawcę zdefiniowana na poziomie równowartości kwoty przekraczającej 1.000.000 złotych.
Czy działanie na szkodę spółki wymaga rzeczywistego wyrządzenia szkody?
Odpowiedź na to pytanie brzmi: niestety nie. Przepisy Kodeksu karnego wprowadzają odpowiedzialność karną nawet dla sprawców, którzy swoim działaniem finalnie nie wyrządzili spółce szkody. Wystarczy, aby ich zachowanie stworzyło bezpośrednie niebezpieczeństwo wyrządzenia szkody zarządzanemu podmiotowi, a mogą zostać pociągnięci o odpowiedzialności karnej.
Czy można nieświadomie działać na szkodę spółki?
Odpowiedź na to pytanie również nie jest pozytywna. Ustawodawca przewidział, że odpowiedzialność karną ponoszą w pierwszej kolejności menagerowie, którzy świadomie działali na szkodę spółki tzn. chcieli popełnić czyn zabroniony lub co prawda nie chcieli, ale, przewidując możliwość nielegalnego działania, na to się godzili. Niemniej jednak, Kodeks karny reguluje także odpowiedzialność za czyn zabroniony polegający na nieumyślnym spowodowaniu szkody w wyniku nadużycia udzielonych uprawnień lub niedopełnienia obowiązku. Odpowiadając zatem wprost: tak, możesz ponieść odpowiedzialność, jeżeli szkodę wyrządziłeś działając lekkomyślnie lub niedbale.
Co grozi za działanie na szkodę spółki?
Przestępstwo działania na szkodę spółki zagrożone jest surowymi karami. Ustawodawca wprowadził podstawowy wymiar kary na poziomie od 3 miesięcy do 5 lat pozbawienia wolności. Kara ta może ulec z wielu powodów zarówno złagodzeniu, jak i obostrzeniu. Okolicznościami łagodzącymi jest nieumyślne działanie oraz stworzenie bezpośredniego niebezpieczeństwa wyrządzenia szkody bez jej finalnego spowodowania. W takich sytuacjach sprawca może liczyć na karę nie wyższą niż 3 lata pozbawienia wolności.
Okolicznościami wpływającymi na obostrzenie kary jest natomiast popełnienie czynu zabronionego w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, a także wyrządzenie szkody przekraczającej kwotę jednego miliona złotych. Sprawca takich przestępstw może spodziewać się kary pozbawienia wolności sięgającej aż 10 lat. To jednak nie wszystko.
W przypadku wyrządzenia przez sprawcę szkody, sąd może orzec obowiązek jej naprawienia. Podobnie, gdy menager działał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, sąd może wymierzyć mu dodatkową karę grzywny. Co więcej, wobec sprawcy takiego przestępstwa możliwe jest orzeczenie co najmniej kilku środków karnych, spośród których najbardziej dotkliwym może okazać się zakaz pełnienia określonych funkcji lub wykonywania określonego zawodu. Nawet jednak cw przypadku nie orzeczenia takich środków, skazanie za przestępstwo określone w art. 296 Kodeksu karnego przekreśla możliwość zasiadania w organach jakiejkolwiek spółki aż do czasu zatarcia skazania.
Kto może odpowiadać za działanie na szkodę spółki?
Sprawcą przestępstwa działania na szkodę spółki może być osoba, która na podstawie umowy, decyzji organu lub umowy jest zobowiązana do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej.
W praktyce oznacza to, że za działanie na szkodę spółki może odpowiadać:
- członek zarządu spółki kapitałowej;
- menagerowie średniego i wyższego szczebla np. dyrektorzy poszczególnych działów;
- wspólnik uprawniony do reprezentacji spółki osobowej;
- wspólnik spółki cywilnej;
- członek rady nadzorczej spółki kapitałowej;
- prokurent lub pełnomocnik;
- syndyk lub zarządca tymczasowy;
- adwokat lub radca prawny.
Jak się bronić przed zarzutem działania na szkodę spółki?
Na to pytanie nie da się udzielić krótkiej odpowiedzi. Możliwości jest wiele, ale nie każda może znaleźć zastosowanie w każdym przypadku. Po pierwsze, powinieneś zweryfikować, czy w określonej dacie rzeczywiście byłeś zobowiązany do zajmowania się sprawami spółki. Jeżeli tak, powinieneś sprawdzić, czy w ogóle w spółce doszło do powstania szkody, a jeżeli tak – w jakiej wysokości. Wreszcie, koniecznym jest ustalenie, czy szkodę wyrządziło Twoje zachowanie, czy jednak zachowanie innej osoby, a także, czy Twoje działanie miało charakter umyślny, czy też nie.
Nawet jeżeli wszystkie okoliczności będą świadczyły na Twoją niekorzyść, musisz wiedzieć, że i tak istnieje możliwość uniknięcia odpowiedzialności karnej. Ustawodawca wprowadził specjalną klauzulę niekaralności dla sprawców przestępstwa działania na szkodę spółki, którzy przed wszczęciem postępowania karnego, dobrowolnie naprawią wyrządzoną szkodę. Jeżeli zatem nie jest jeszcze za późno, warto rozważyć także taką możliwość.
Jak Kancelaria Prawna Smok może pomóc Ci w sprawie dotyczącej działania na szkodę spółki?
W sprawach, w których formułowane są zarzuty działania na szkodę spółki, liczy się nie tylko teoretyczna wiedza, ale i praktyczne doświadczenie. Sprawy te leżą na styku prawa karnego i prawa gospodarczego, toteż obrońca musi sprawnie poruszać się tak w prawie karnym, jak i realiach biznesowych.
Kancelaria Prawna Smok to zespół adwokatów i radców prawnych, którzy sprawnie poruszają się po obu tych płaszczyznach. Od kilkunastu lat dbamy o Wasze biznesy, aktywnie uczestnicząc w ich prowadzeniu. Niezmiennie służymy radą i zapewniamy wsparcie przy podejmowaniu codziennych decyzji dotyczącej działalności gospodarczej. Zdobyte w ten sposób bogate doświadczenie wykorzystujemy w prowadzonych sprawach, w tym sprawach karnych. To dzięki temu zespół naszych karnistów jest w stanie bronić menagerów w wielowątkowych, skomplikowanych sprawach karnych gospodarczych, ale także reprezentować w nich pokrzywdzonych.
Zgromadzone w toku prowadzenia setek spraw doświadczenie utwierdziło nas w przekonaniu, że nie ma dwóch identycznych spraw, ani dwóch identycznych biznesów. To dlatego, do żadnej sprawy nie podchodzimy rutynowo i wstąpienie do sprawy poprzedzamy wysłuchaniem Twojej historii. To w oparciu o nią wraz z Tobą stworzymy strategię postępowania i określimy realne cele, do których będziemy dążyć. Dedykowany adwokat lub radca prawny z Kancelarii Prawnej Smok pozostanie przy Tobie od pierwszej porady prawnej, do prawomocnego zakończenia sprawy.