Wykonywanie pracy, pomimo przestrzegania przez pracowników przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz wdrożenia odpowiednich przepisów i szkoleń przez pracodawcę może wiązać się z wystąpieniem zdarzeń niespodziewanych, w tym wypadków przy pracy.

  To jakie zdarzenie uznawane jest za wypadek przy pracy, wynika wprost z przepisów prawa. Zgodnie z art. 3 ustawy z dnia 30 października 2002 r., o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, Dz.U.2022.2189 t.j., za wypadek przy pracy uznawane jest nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą. Należy mieć na uwadze, iż nie tylko wypadek, który miał miejsce podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych, ale także podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia oraz w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Orzecznictwo sądowe, wyraźnie wskazuje, iż nie każda sytuacja, w której pracownik doznaje wypadku w drodze do pracy, może zostać uznana za wypadek przy pracy. Aby zdarzenie mogło być jako taki wypadek uznane, droga, którą pokonuje pracownik z domu do pracy nie powinna zostać przerwana, a jeżeli nawet została przerwana, to przerwa ta musi być życiowo uzasadniona i jej czas nie może przekraczać granic potrzeby. Ocena, czy przerwa jest życiowo uzasadniona, musi być dokonywana w aspekcie niezbędnych potrzeb bytowych pracownika, do jakich nie można zaliczyć podejmowania dodatkowego zatrudnienia.   

Rozważając temat wypadków przy pracy, przede wszystkim czynności z nim związane powinien podjąć pracodawca. Jednakże, poszkodowany pracownik również powinien podjąć pewne działania, umożliwiające realizację procedury powypadkowej. Podstawowym obowiązkiem pracownika, związanym z wystąpieniem wypadku przy pracy jest zgłoszenie tego faktu pracodawcy, o ile oczywiście jest to możliwe ze względu na stan zdrowia pracownika. Przepisy nie wskazują jednoznacznie terminu w jakim należy owego zgłoszenia dokonać, powiadomienie to powinno nastąpić niezwłocznie. Również osoby, które były świadkami zdarzenia, nie będąc w nim bezpośrednio poszkodowane, powinny zgłosić ten fakt pracodawcy.

Pracodawca natomiast, powinien podjąć wszelkie działania zmierzające do zabezpieczenia miejsca wypadku, ustalenia jego przyczyn i zapewnia pomocy poszkodowanym. Pracodawca zobowiązany jest do powołania zespołu powypadkowego, w którego skład wchodzi między innymi kierownik działu BHP i zakładowy inspektor pracy w zbiorowych, ciężkich i śmiertelnych wypadkach lub pracownik działu BHP i oddziałowy inspektor pracy w pozostałych przypadkach. Ponadto w skład zespołu powypadkowego wchodzi pracownik innego działu, który wykonuje służbę BHP lub sam pracodawca, a jeśli w zakładzie nie ma obowiązku tworzenia służby BHP – zewnętrzny specjalista ds. BHP. Co więcej, szczególne kategorie wypadków, w tym wypadek ciężki, zbiorowy bądź śmiertelny pracodawca ma obowiązek zgłosić do prokuratury oraz właściwego inspektora pracy.

Następnym krokiem w procedurze powypadkowej jest sporządzenie przez zespół powypadkowy protokołu, w którym opisane zostają wszystkie okoliczności wypadku.  Protokół sporządzany jest w terminie 14 dni, a następnie przedstawiany poszkodowanemu lub rodzinie zmarłego w wypadku. Poszkodowanemu pracownikowi przysługuje prawo do zgłoszenia wątpliwości co do treści protokołu. Otrzymując protokół należy wnikliwie zapoznać się z jego treścią, tak aby mieć pewność iż wszelkie okoliczności wypadku, zostały przez pracodawcę prawidłowo opisane.  

Po upływie 5 dni od sporządzenia protokołu, pracodawca zobowiązany jest do zatwierdzenia protokołu.  Jeżeli natomiast doszło do ciężkiego, zbiorowego lub śmiertelnego wypadku, protokół musi zostać przekazany inspektorowi pracy. Każdy protokół z wypadku w pracy należy przechowywać 10 lat.

Pracownik, który doznał wypadku przy pracy może ubiegać się o odszkodowanie. Po zakończonym leczeniu, a także ewentualnej rehabilitacji, należy złożyć pełną dokumentację medyczną w Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, wraz z protokołem powypadkowym, zaświadczeniem o stanie zdrowia OL-9, które wstawia lekarz prowadzący oraz wnioskiem o odszkodowanie. Zaświadczenie to nie może być wystawione wcześniej niż miesiąc przed złożeniem wniosku do ZUS. ZUS jest zobowiązany do wydania decyzji w terminie 30 dni. 

Należy mieć na uwadze, iż od wydanej przez ZUS decyzji pracownikowi, który został poszkodowany przysługuje odwołanie, zarówno wtedy, gdy wydana decyzja odmawiała przyznania odszkodowania jak również, gdy kwota przyznanego odszkodowania została, w ocenie pracownika, zaniżona.

Autor – Małgorzata Bernatek aplikantka radcowska