Sejm uchwalił w piątek dnia 28 czerwca 2024 r. nowelizację Kodeksu karnego zmieniającą definicję gwałtu. Ustawa trafi teraz do Senatu, potem musi zostać podpisana przez Prezydenta RP. Jaka jest nowa definicja gwałtu na podstawie powyższej nowelizacji?

Zgodnie z literalnym brzmieniem art. 197 kodeksu karnego za gwałt uznaje się doprowadzenie do obcowania płciowego przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem. Przestępstwo zgwałcenia podlega karze od lat 2 do 12. W tym miejscu należy podkreślić, iż ww. definicja gwałtu pochodzi sprzed ponad 90 lat. Po nowelizacji art. 197 § 1 ma otrzymać następujące brzmienie: „Kto doprowadza inną osobę do obcowania płciowego przemocą, groźbą bezprawną, podstępem lub w inny sposób, mimo braku jej zgody, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 15”. Do tego samego artykułu ma zostać dodany również § 1a, zgodnie z którym: „tej samej karze podlega, kto doprowadza inną osobę do obcowania płciowego, wykorzystując brak możliwości rozpoznania przez nią znaczenia czynu lub pokierowania swoim postępowaniem”. Na marginesie zaznaczam, iż nasz kraj nie będzie prekursorem w sprawie zmian dotyczących definicji omawianego w niniejszym artykule przestępstwa, już kilkanaście państw europejskich wprowadziło podobną definicję gwałtu.

W związku z powyższym zmiana w przepisach polega na tym, że przestępstwem jest doprowadzenie do obcowania płciowego mimo braku zgody drugiej osoby. Do tej pory brak zgody na czynności seksualne nie wystarczał do stwierdzenia przestępstwa, bowiem konieczne było wyrażenie sprzeciwu wobec niechcianych zachowań seksualnych. Badając dotychczasową linię orzeczniczą można natknąć się chociażby na Wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 8 maja 2019 r., sygn. akt VII Ka 158/19, w którym Sąd stwierdził, iż decyzję o współżyciu z oskarżonym, jako wynik wywieranych przez niego wcześniej bezprawnych nacisków, zakłócenia spokoju i spoczynku nocnego, skutkujących zgodą na współżycie tylko dla przywrócenia spokoju i wolności od dalszego nękania, co nie było wystarczające by przypisać takiemu zachowaniu znamiona przestępstwa z art. 197 § 1 k.k. Po omawianej nowelizacji powyższy stan faktyczny wypełniałby znamiona czynu określonego w art. 197 k.k.

Nowelizacja budzi sporo kontrowersji, wśród krytyków można usłyszeć, że bardzo często będzie dochodzić do sytuacji, w których dobrowolność zgody oraz świadomość działania, zarówno sprawcy, jak i osoby pokrzywdzonej – będzie niezwykle trudna do oceny. Zatem wprowadzenie powyższych zmian jest z jednej strony uznawane za istotny krok w kierunku zwiększenia ochrony ofiar, z drugiej jednak postrzegane jako potencjalne źródło nowych komplikacji prawnych i sądowych.

Konkludując, nowelizacja prawa karnego dotycząca przestępstwa gwałtu ma stanowić istotny krok w kierunku zapewnienia większej ochrony ofiar i sprawiedliwego traktowania sprawców. Wprowadzenie nowej definicji, zaostrzenie kar to kluczowe elementy, które mogą znacząco poprawić sytuację w obszarze przeciwdziałania przemocy seksualnej. Ostateczny sukces nowelizacji będzie jednak zależał od skutecznej implementacji i egzekwowania nowych przepisów przez organy ścigania
i wymiar sprawiedliwości.