dobie coraz większej aktywności organów ścigania, nieustannego nakładania na menagerów nowych obowiązków oraz rosnących kar za przestępstwa gospodarcze, uniknięcie skazania przez menagera za choćby nieumyślne przestępstwo stanowi nie lada wyzwanie. Choć w takich incydentalnych przypadkach, kary orzeczone wobec członków zarządu bywają symboliczne, to mogą jednak doprowadzić do utraty możliwości pełnienia funkcji w organach spółek, a przez to pozbawić członka zarządu podstawowego źródła dochodu. Należy jednak pamiętać, że nie każde skazanie oznacza od razu wygaśnięcie mandatu członka zarządu.

 

Spis treści: 

1. Czy skazanie za każde przestępstwo uniemożliwia pełnienie funkcji członka zarządu?
2. Jak długo osoba skazana nie może pełnić funkcji członka zarządu?
3. Czy sąd może zakazać pełnienia funkcji członka zarządu?
4. Jak długo trwa sądowy zakaz pełnienia funkcji członka zarządu?
5. Czy okres zakazu pełnienia funkcji członka zarządu można skrócić?
6. Powołanie na członka zarządu osoby skazanej prawomocnym wyrokiem
7. Czy zakaz pełnienia funkcji członka zarządu można obejść?
8. Jak Kancelaria Prawna Smok może pomóc osobom skazanym w objęciu funkcji członka zarządu?

1. Czy skazanie za każde przestępstwo uniemożliwia pełnienie funkcji członka zarządu?

Nie każde skazanie za przestępstwo uniemożliwia pełnienie funkcji w organach spółki. Kluczowe znaczenie ma w tym przypadku katalog przestępstw wymieniony w art. 18 §2 k.s.h. Zgodnie z jego treścią nie może pełnić funkcji członka zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej ani likwidatora osoba skazana za:

• przestępstwa przeciwko ochronie informacji;
• przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów;
• przestępstwa przeciwko mieniu;
• przestępstwa przeciwko gospodarczemu obrotowi;
• przestępstwo polegające na niezgłoszeniu upadłości;
• przestępstwo polegające na przekazywaniu nieprawdziwych informacji będąc w zarządzie spółki;
• przestępstwa przeciwko obrotowi papierami wartościowymi jak i pieniędzmi;
• przestępstwo polegające na uniemożliwieniu głosowania na walnym zgromadzeniu;
• branie udziału w bezprawnym głosowaniu;
• ogłaszanie lub podawanie nieprawdziwych danych;
• umożliwienie bezprawnego głosowania.

Tym samym, skazanie za inne czyny zabronione, niewskazane w powołanym przepisie, nie skutkuje ustawowym wyłączeniem możliwości sprawowania stanowisk w organach spółek. W praktyce zatem osoba skazana np. za prowadzenie pojazdu pod wpływem alkoholu, uporczywe naruszanie praw pracowniczych czy też jakiekolwiek przestępstwo skarbowe może pełnić najważniejsze funkcje w spółkach kapitałowych.

 

2. Jak długo osoba skazana nie może pełnić funkcji członka zarządu?  

Ograniczenie wynikające z art. 18 §2 k.s.h. nie jest dożywotnie, ponieważ nie obowiązuje bezterminowo. Zakaz obowiązuje w sytuacji wydania prawomocnego wyroku skazującego za dane przestępstwo, bez konieczności odrębnego orzekania o zakazie pełnienia funkcji.  Wbrew obiegowej opinii nie ustaje on zawsze z chwilą zatarcia skazania. Przepisy kodeksu spółek handlowych określają, że zakaz ten przestaje obowiązywać wraz z upływem piątego roku od dnia uprawomocnienia się wyroku skazującego, chyba że wcześniej nastąpiło zatarcie skazania.

Jest to o tyle istotne, że np. zatarcie skazania na minimalną karę przewidzianą za przestępstwo działania na szkodę spółki (art. 296 §1 k.k.) tj. na trzy miesiące pozbawienia wolności następuje w myśl art. 107 §1 k.k. dopiero po upływie 10 lat od dnia wykonania kary. Oznacza to, że osoba formalnie skazana za przestępstwo przeciwko obrotowi gospodarczemu tj. taka, która nie może uzyskać z Krajowego Rejestru Karnego zaświadczenia o niekaralności, może po upływie 5 lat od wykonania kary ponownie zasiąść w organach spółki.

 

3. Czy sąd może zakazać pełnienia funkcji członka zarządu? 

Tak, sąd może zakazać pełnienia funkcji członka zarządu. Służy temu środek karny przewidziany w art. 41 k.k. Zgodnie z jego treścią, sąd może orzec zakaz zajmowania określonego stanowiska albo wykonywania określonego zawodu, jeżeli sprawca:

• nadużył przy popełnieniu przestępstwa stanowiska lub wykonywanego zawodu;
• okazał, że dalsze zajmowanie stanowiska lub wykonywanie zawodu zagraża istotnym dobrom chronionym prawem.

Orzeczenie środka karnego w tej postaci jest co do zasady fakultatywne, co oznacza, że decyzja w tym zakresie zostaje pozostawiona do swobodnej oceny przez sędziego prowadzącego sprawę. W niektórych przypadkach, sąd jest jednak zobligowany do wydania takiego orzeczenia. Dotyczy to zakazu pełnienia funkcji w organach i instytucjach państwowych i samorządu terytorialnego, a także w spółkach prawa handlowego, w których Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego posiadają bezpośrednio lub pośrednio przez inne podmioty co najmniej 10% akcji lub udziałów, jeżeli sprawca popełnił przestępstwo m.in. łapownictwa, fałszowania dokumentów czy też ustawiania przetargów.

 

4. Jak długo trwa sądowy zakaz pełnienia funkcji członka zarządu? 

Środek karny w postaci zakazu sprawowania funkcji członka zarządu spółek kapitałowych orzekany jest na czas od roku do 15 lat, przy czym okres ten nie biegnie w czasie odbywania kary pozbawienia wolności. Co więcej, w przypadku ponownego skazania sprawcy za podobne przestępstwo, taki środek karny można orzec dożywotnio.

 

5. Czy okres zakazu pełnienia funkcji członka zarządu można skrócić? 

Tak, osoba skazana ma kilka możliwości aby starać o skrócenie okresu zakazu pełnienia funkcji członka zarządu. Zasadniczym narzędziem służącym temu celowi jest instytucja zatarcia skazania. Ma ona jednak zastosowanie głównie do omówionego powyżej środka karnego. O wcześniejsze zatarcie skazania może bowiem ubiegać się co prawda osoba skazana na karę pozbawienia wolności, jednak znaczenie tego przepisu jest marginalne. W tym przypadku zatarcie skazania na wniosek skazanego może bowiem nastąpić po upływie 5 lat (zamiast 10 lat), co jednak pokrywa się z terminem wskazanym w art. 18 §2 k.s.h.

Osoba, wobec której orzeczono środek karny w postaci zakazu pełnienia funkcji członka zarządu może natomiast ubiegać się stwierdzenie jego wykonania już po upływie połowy okresu, na który orzeczono zakaz. Sąd przychyli się do takiego wniosku jeżeli skazany przestrzegał porządku prawnego, a środek karny był w stosunku do niego wykonywany przynajmniej przez rok.

Odrębną możliwość przepisy powszechnie obowiązujące przewidują dla osób skazanych za przestępstwa popełnione nieumyślne. Skazani w ciągu trzech miesięcy od daty uprawomocnienia się wyroku skazującego, mają możliwość złożenia do sądu, który orzekał w sprawie, wniosku o uchylenie zakazu pełnienia funkcji lub o skrócenie okresu jego obowiązywania.

 

6. Powołanie na członka zarządu osoby skazanej prawomocnym wyrokiem 

Praktyczne wątpliwości wzbudza powołanie do zarządu osoby skazanej prawomocnym wyrokiem uniemożliwiającym tej osobie pełnienie funkcji w organach spółki. Przeważające stanowisko w orzecznictwie i doktrynie wskazuje, iż taka uchwała jest sprzeczna z ustawą, a tym samym bezwzględnie nieważna i pozbawiona skutków prawnych. W konsekwencji jej nieważność zachodzi z mocy prawa, co oznacza brak konieczności podejmowania dodatkowych działań prawnych celem jej formalnego stwierdzenia.

Sąd Najwyższy wyraził jednak mniejszościowe stanowisko i uznał, iż w przypadku podjęcia uchwały o powołaniu osoby nieuprawnionej na stanowisko członka zarządu, akt ten pozostaje skuteczny do momentu, w którym sąd wyda konstytutywne orzeczenie o jego nieważności. W świetle tej wykładni, naruszenie art. 18 § 2 k.s.h. nie powoduje automatycznej nieważności uchwały, o ile nie zostanie ona skutecznie zakwestionowana w postępowaniu sądowym. W konsekwencji, do chwili stwierdzenia nieważności uchwały, osoba skazana formalnie pozostaje członkiem zarządu i podejmowane przez nią czynności mogą wywoływać skutki prawne.

 

7. Czy zakaz pełnienia funkcji członka zarządu można obejść? 

Osoba skazana za jedno z przestępstw wymienionych w art. 18 §2 k.s.h. lub też osoba, wobec której orzeczono zakaz pełnienia funkcji członka zarządu nie może sprawować tej funkcji. Nie oznacza to jednak, że osoba taka nie może reprezentować spółki i faktycznie nią zarządzać. Tajemnicą poliszynela jest rozwiązanie polegające na udzieleniu takiej osobie pełnomocnictwa ogólnego lub kilku pełnomocnictw rodzajowych, na podstawie których osoba ta może w praktyce zarządzać spółką. Rozwiązanie takie pozostaje w pełni zgodne z prawem i nie jest kwestionowane przez orzecznictwo.

 

8. Jak Kancelaria Prawna Smok może pomóc osobom skazanym w objęciu funkcji członka zarządu?  

Kancelaria Prawna Smok oferuje kompleksowe wsparcie w sprawach dotyczących zakazu pełnienia funkcji członka zarządu. Po szczegółowej analizie sytuacji prawnej klienta oceniamy możliwość podjęcia działań zmierzających do uchylenia zakazu. Każdą sprawę traktujemy indywidualnie, dbając o skuteczne rozwiązanie problemu i minimalizację ryzyka prawnego.