Sprawy dotyczące wykonywania kontaktów z dzieckiem, przez rodzica, pod którego pieczą dziecko nie pozostaje, uregulowanie są w art. 598¹⁵ i następne kodeksu postępowania cywilnego.

Sprawy dotyczące wykonywania kontaktów z dzieckiem, przez rodzica, pod którego pieczą dziecko nie pozostaje, uregulowanie są w art. 598¹⁵ i następne kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z § 1 art. 598¹⁵ k.p.c. „Jeżeli osoba, pod której pieczą dziecko pozostaje, nie wykonuje albo niewłaściwie wykonuje obowiązki wynikające z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem, sąd opiekuńczy, uwzględniając sytuację majątkową tej osoby, zagrozi jej nakazaniem zapłaty na rzecz osoby uprawnionej do kontaktu z dzieckiem oznaczonej sumy pieniężnej za każde naruszenie obowiązku”. Jest to tak zwany „pierwszy etap” egzekwowania właściwego realizowania kontaktów od osoby, przy której orzeczono miejsce zamieszkania małoletniego. Samo zagrożenie nakazem zapłaty nie jest tożsame z  jego dochodzeniem. W sytuacji gdy, mimo orzeczenia zagrożenia, nadal dochodzi do nierealizowania lub niewłaściwego realizowania kontaktów, wówczas zgodnie z art. 598¹⁶ k.p.c. „Jeżeli osoba, której sąd opiekuńczy zagroził nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej, nie wypełnia nadal swego obowiązku, sąd opiekuńczy nakazuje jej zapłatę należnej sumy pieniężnej, ustalając jej wysokość stosownie do liczby naruszeń. Sąd może w wyjątkowych wypadkach zmienić wysokość sumy pieniężnej, o której mowa w art. 598¹⁵, ze względu na zmianę okoliczności”.

Kluczowe zatem jest ustalenie, czy po wydaniu prawomocnego postanowienia sądu uwzględniającego wniosek zawarty na mocy art. 598¹⁵ k.p.c. nadal dochodzi do naruszenia lub niewłaściwego wykonywania kontaktów. Sąd zatem weryfikuje, czy takie postanowienie zostało wydane, a następnie sąd musi ustalić, czy osoba, w stosunku do której wydano takie postanowienie, nadal dopuszcza się niewłaściwego realizowania kontaktów. Po przesądzeniu uwzględnienia wniosku z art. 598¹⁶ k.p.c. co do zasady – sąd w dalszej kolejności bada ile naruszeń miało miejsce, tak aby ustalić kolejno kwotę, którą zasądzi na rzecz wnioskodawcy, poprzez pomnożenie liczby naruszeń przez sumę pieniężną określoną pierwszym postanowieniem.

OCENA ZASADNOŚCI ŻĄDANIA NA MOCY ART. 598¹⁶ K.P.C.

liczba naruszeń  x            suma pieniężna                    =           suma zasądzona na rzecz wnioskodawcy
                                         określona na mocy                                         na podstawie art. 598¹⁶ k.p.c.

                                postanowienia z art. 598¹⁵k.p.c

W literaturze akcentuje się fakt iż suma zasądzona, o której mowa powyżej stanowi pieniężny środek przymusu bezpośredniego.

Jak wynika z dalszej części przepisów kodeksu postępowania cywilnego, w wyjątkowych wypadkach, gdy okoliczności w których określano sumę pieniężną na mocy art. 598¹⁵ k.p.c. uległy zmianie sąd może zmienić wysokość tejże sumy. Niemniej okoliczności muszą mieć istotny charakter, natomiast do swobodnej oceny sądu pozostawiono, czy faktycznie mają one wpływ przemawiający za zmianą wysokości zasądzonej sumy.

Zgodnie z przyjętym stanowiskiem orzeczniczym, regulacja z art. 598¹⁵ § 1 k.p.c. znajduje zastosowanie, tylko jeśli naruszenie reguł realizacji kontaktów miało charakter zawiniony. 

„W przypadku niewykonywania obowiązków wynikających z orzeczenia w przedmiocie kontaktów z dzieckiem Sąd rozstrzyga czy istniejące przeszkody leżą po stronie osoby pod której pieczą dziecko pozostaje, czy też są od niej niezależne.” (postanowienie SR w Bełchatowie z 26.02.2018 r., III Nsm 601/17, LEX nr 2472794). Co więcej, Sąd może też „wartościować” naruszenie lub niewłaściwe wykonanie ustalonych kontaktów – inny charakter będzie miało na przykład nie stawienie się z małoletnim w określonym dniu lub czasie, a inny spóźnienie na umówioną godzinę.

Bez względu na powyższe warto odnotować zapatrywanie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka przedstawione w wyroku z 7.02.2017 r., 28768/12, LEX nr 2209161, iż spory związane z kontaktami i miejscem zamieszkania dzieci ze swej istoty są szczególnie drażliwe dla wszystkich zainteresowanych, a zapewnienie wykonania postanowienia sądu w tej mierze przez władze krajowe niekoniecznie będzie łatwym zadaniem, gdy zachowanie jednego lub obojga rodziców nie jest konstruktywne.

Patrycja Szatkowska, Starszy prawnik