Pokoje przesłuchań powstały po to, aby zapewnić m.in. małoletnim świadkom lub ofiarom przestępstw, warunki bezpiecznego i przyjaznego przesłuchania na wypadek toczącego się postępowania sądowego. 

Co do zasady, pokoje przeznaczone są do przesłuchania dzieci w wieku do 15 roku życia, oraz pokrzywdzonych czy świadków w wieku od 15 do 18 roku życia, oraz osób dorosłych będących ofiarami przemocy na tle seksualnym. Pokoje te często zlokalizowane są w siedzibach Sądów lub w innych placówkach takich jak policja czy budynki prokuratury (certyfikowane pokoje przesłuchań). 

Jednocześnie jednak, na terenie Polski powstało wiele fundacji i organizacji pozarządowych, które zauważyły potrzebę rozbudowy i usprawnienia tak zwanych „przyjaznych pokoi”. Często, w oparciu o najwyższe standardy, NGOsy przygotowują takie pokoje, aby następnie udostępniać je odpowiednim instytucjom. Niestety, jak pokazują ostanie badania Fundacji Dajmy Dzieciom Siłę, państwowe instytucje wolą skorzystać z przyjaznych pokoi zlokalizowanych w państwowych budynkach, aniżeli zaoferowanych przez organizacje pozarządowe. Według Fundacji Dajmy Dzieciom Siłę rozwiązanie to nie zawsze jest słuszne. Bardzo często komisariat policji, gmach sądu czy budynek prokuratury podświadomie budzi skojarzenia czy obawy. Dlatego, z punktu widzenia osoby słuchanej, lepszym rozwiązaniem jest przeprowadzenie takiego spotkania na neutralnym gruncie. Co więcej, należy również wskazać, iż w państwowych instytucjach zawsze istnieje ryzyko, że dziecko natknie się przypadkiem na osobę sprawcy. Czy to na korytarzu, czy przed budynkiem – a to na pewno będzie mieć istotny wpływ na przebieg samego przesłuchania.

Co więcej, w przypadku przesłuchiwania małoletnich, istotną rolę gra czas. W postępowaniu karnym został on zamknięty w przedziale 14 dni od chwili wpływu wniosku od prokuratora do sądu. Wynika to w dużej mierze z kruchej i wrażliwej na wyparcia psychiki dziecka. Tym bardziej zatem, rozbudowana siatka przyjaznych pokoi pozwoli w jak najkrótszym czasie zorganizować takie spotkanie z małoletnim. W trakcie przesłuchania w przyjaznym pokoju obecny jest co do zasady sędzia i psycholog. Pokoje te składają się z dwóch pomieszczeń – pokój przesłuchań i pokój techniczny. Pokój przesłuchań przypomina zwykły pokój, dostosowany do potrzeb małoletnich. Znajdują się tam zabawki, wypoczynek, kolorowe ściany. Pokój techniczny często połączony jest z pokojem przesłuchań lustrem weneckim lub systemem audio-wizualnym. W tym pokoju nagrywany jest dźwięk oraz w tym pokoju przebywają takie osoby jak prokurator, pełnomocnik pokrzywdzonego, obrońca, przedstawiciele ustawowi dzieci itp. W Polsce mamy obecnie 86 certyfikowanych przyjaznych pokoi przesłuchań.

Przebieg przesłuchania małoletniego w przyjaznym pokoju przesłuchań zależny jest od wieku, predyspozycji osobowych oraz specyfiki sytuacji. Na pewno warto podkreślić, że dziecko, bez względu na wiek, ma prawo odmówić udziału w przesłuchaniu. Sędzia prowadzący przesłuchania – stosownie do wieku dziecka – musi odpowiednio poinformować małoletniego, że jak nie chce to nie musi z nim rozmawiać. W trakcie przesłuchania sąd zadaje pytania według przyjętej metodologii, niemniej na zakończenie rozmowa powinna w płynny sposób przejść na tematy neutralne i trwać jeszcze pewną chwilę, aby małoletni nie został pozostawiony w sposób nagły.

Cały przebieg przesłuchania powinien być utrwalony na dwóch niezależnych nośnikach. Nośniki bezpośrednio po przesłuchaniu winny być zabezpieczone przez sąd, zwłaszcza gdy czynność odbyła się w siedzibie podmiotu innego niż organ procesowy. Protokół z przesłuchania dziecka powinien być ograniczony do zapisu najbardziej istotnych oświadczeń osób biorących w nim udział.

Co do zasady przesłuchanie małoletniego w toku postępowania powinno mieć charakter jednorazowy. Przed skierowaniem wniosku o kolejne przesłuchanie dziecka, organ prowadzący postępowanie powinien zbadać, czy ustalone okoliczności wymagają dodatkowego wyjaśnienia, rozważyć, czy okoliczności te mają istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, sprawdzić, czy nie zostały już wcześniej wyjaśnione przez dziecko oraz czy dziecko jest w stanie się do nich ustosunkować. Powtórne przesłuchanie dziecka nie może obejmować kwestii już wcześniej wyjaśnionych oraz negatywnie wpływać na stan psychiczny dziecka.

Autor: Patrycja Szatkowska