Konkubinat jest to instytucja nieznajdującą uregulowania w przepisach prawnych, stąd też budzi wiele wątpliwości, a także rodzi wciąż nowe pytania.

 

Na początku należy bliżej przyjrzeć się pojęciu konkubinatu i zadać sobie pytanie: czym on tak naprawę jest? Po pierwsze, nie każda relacja damsko – męska zasługuje na miano konkubinatu, nawet jeśli jej elementem jest współżycie seksualne. Ponadto, za konkubinat nie możemy uznać  związku opartego zarówno na kontaktach seksualnych, jak i aspektach uczuciowych. Faktem jest, że omawiana instytucja w dużym stopniu przypomina, dobrze wszystkim znany, związek formalny dwojga ludzi jakim jest małżeństwo. Prawdę mówiąc, jedną z największych różnic stanowi właśnie  brak sformalizowania takiego związku, czyli stosownego złożenia oświadczeń woli, skutkujących zawarciem związku małżeńskiego. Tak więc, aby uznać daną relację za konkubinat muszą zostać spełnione trzy przesłanki:

 

Kolejną istotną kwestią są prawa i obowiązki przysługujące konkubentom. Z racji tego, iż taki związek nie znajduje odzwierciedlenia
w obowiązującym prawie, wszelkie uprawnienia oraz obowiązki spoczywające na stronach konkubinatu są regulowane jedynie zasadami współżycia społecznego i mają charakter czysto moralny, a nie tak jak ma to miejsce w przypadku małżeństwa na drodze sądowej. Co więcej, konkubenci pozbawieni są:

Następnym aspektem wartym omówienia jest kwestia potomstwa, które może zrodzić się ze związku. Ze względu na fakt, iż konkubinat nie istnieje w świetle obowiązującego prawa to również domniemanie ojcostwa, z którym mamy do czynienia w sytuacji zawarcia związku małżeńskiego nie będzie miało racji bytu, a to wiąże się z dodatkowymi czynnościami jakie muszą zostać dopełnione po urodzeniu dziecka, należą do nich: uznanie ojcostwa lub ustalenie ojcostwa przez sąd oraz wydanie stosownego orzeczenia. Jest to szczególnie ważne, w przypadku późniejszego ubiegania się o alimenty w razie rozstania się konkubentów. 

Jeżeli chodzi o sprawy majątkowe to należy wiedzieć, iż konkubenci nie posiadają tzw. wspólności ustawowej małżeńskiej. Każdy z nich posiada odrębny majątek, a jedynie ich ustalenia mogą doprowadzić do partycypowania w kosztach. Natomiast, co do przedmiotów zakupionych wspólnie podczas trwania konkubinatu stosujemy przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych. Co istotne, w przypadku czynności przekraczających zwykły zarząd jest wymagana zgoda obojga właścicieli przedmiotu, bądź nieruchomości niezależnie od wielkości wkładu własnego. Do najczęstszych czynności przekraczających zwykły zarząd, należy zaliczyć: ustanowienie hipoteki na nieruchomości albo sprzedaż danej rzeczy. 

 

Ostatnią zagwozdką nierzadko pojawiającą się w związku z trwaniem w konkubinacie jest sprawa przysługujących praw po śmierci jednego z konkubentów. Jak już wspomniano wyżej, brak jest prawa do dziedziczenia na mocy ustawy, jedynie na mocy sporządzonego wcześniej testamentu. Jednakże, w sytuacji gdy zmarły konkubent posiada spadkobierców ustawowych, należy przeprowadzić postępowanie celem ustalenia składników majątkowych, gdyż zgodnie             z przepisami o współwłasności w częściach ułamkowych, żyjący konkubent może domagać się swojej części, natomiast pozostała część wejdzie w skład spadku. Kolejną istotną kwestią jest mieszkanie, które konkubenci wspólnie zamieszkiwali do chwili śmierci jednego z nich. Mianowicie, pozostały przy życiu konkubent ma prawo pozostać w mieszkaniu do trzech miesięcy od daty śmieci drugiego z partnerów. Jak już wspomniano wyżej, nie przysługuje również renta po zmarłym, chyba że konkubenci posiadali potomstwo, wtedy to można domagać się renty rodzinnej, która będzie przysługiwała dziecku po zmarłym rodzicu.

 

Reasumując, konkubinat jest nieformalną alternatywną związku małżeńskiego, która posiada zarówno wady jak i zalety. Powyżej omówiono najważniejsze i najczęściej pojawiające się wątpliwości dotyczące tej instytucji. Każdy człowiek jest odrębną jednostką, posiadającą indywidualne aspiracje, co ma swoje przełożenie na rzeczywistość oraz zachodzące zmiany. Dziś ludzie dorośli coraz częściej rezygnują ze sformalizowania swojego związku, tym samym pozostają                                       w konkubinacie, prowadzą wspólne gospodarstwo domowe, posiadają dzieci, które razem wychowują, dlatego też warto wiedzieć na czym polega instytucja konkubinatu i jakie niesie za sobą konsekwencje.