Prowadząc sprawy o rozwód coraz częściej spotykamy się z zapytaniem o możliwość ustanowienia opieki naprzemiennej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi stron. Czy można sprawować opiekę nad dzieckiem w równym zakresie? Jakie są wady i zalety takiego rozwiązania? Jak wygląda w takich sytuacjach kwestia alimentów?

Rozwód jest niezwykle stresującą sytuacją życiową, a gdy dodatkowo rozwodzący się małżonkowie posiadają wspólne małoletnie dzieci – emocji jest jeszcze więcej. Rozwodzący się małżonkowie stają wtedy przed bardzo trudnym zadaniem – jak zminimalizować skutki rozwodu dla dziecka, w jaki sposób ustalić kwestię władzy rodzicielskiej, a tym samym, jak zabezpieczyć kontakty dziecka z obojgiem rodziców – kierując się przede wszystkim dobrem dziecka, a nie swoim własnym…

Opieka naprzemienna – co to takiego?

Opieka naprzemienna nie jest wprost uregulowana w przepisach kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Niemniej jednak, próbując zdefiniować opiekę naprzemienną można przyjąć, iż jest to sytuacja, w której wskutek rozstania rodziców dziecko przebywa pod opieka każdego z nich z  jednakową częstotliwością, w ustalonych –  powtarzających się cyklach –  najczęściej tygodniowych lub dwutygodniowych. W praktyce oznacza to sytuację, w której dziecko przez okres np. tygodnia mieszka u jednego z rodziców, następnie tydzień u drugiego rodzica i tak naprzemiennie. Wszelkie święta, wakacje czy ferie dziecko również spędza z każdym z rodziców w podobnym wymiarze czasowym. Oczywiście, strony mogą umówić się, iż jeden z rodziców spędza z dzieckiem np. 60 % czasu w skali miesiąca do 40 %, choć przeważnie, ustanawiając opiekę naprzemienną, jest ona sprawowana dokładnie „po połowie”.

Jak to wygląda od strony prawnej?

W Polsce opieka naprzemienna jest jeszcze wciąż rzadko wybieranym rozwiązaniem. Fakt, że opieka naprzemienna nie jest uregulowana w przepisach prawa z pewnością jest z jedną z przyczyn tego stanu rzeczy. Jednakże, z treści przepisów wynika, iż Sąd może pozostawić władze rodzicielską obojgu rodzicom, jeżeli złożą oni zgodny wniosek w tym zakresie i przedstawią tzw. „rodzicielski plan wychowawczy”. Taka sytuacja wymaga absolutnej współpracy obojga rodziców – co w większości przypadków – z uwagi na szereg emocji towarzyszących rozstającym się małżonkom – jest rzadkością. Trudno bowiem wyobrazić sobie sytuację jak piecza naprzemienna miałaby działać w atmosferze konfliktu między rodzicami … A zatem tylko sytuacji, gdy zarówno matka jak i ojciec mają pełnie władzy rodzicielskiej, potrafią współdziałać we wszelkich sprawach dotyczących dziecka, przedłożą wspólny rodzicielski plan wychowawczy –  Sąd może zdecydować o przyznaniu im opieki naprzemiennej.

Oczywiście trzeba pamiętać, iż każda sprawa jest inna i winna być rozpatrywana indywidualnie. Istotny jest też cały szereg pozostałych kwestii jak choćby wola samego dziecka – w szczególności, gdy ukończyło ono już 13 rok życia oraz predyspozycje rodzicielskie każdego z rodziców. Niezwykle ważna jest również dotychczasowa więź emocjonalna dziecka z każdym z rodziców, dotychczasowy sposób sprawowania opieki nad dzieckiem i inne istotne kwestie organizacyjne – jak choćby odległość pomiędzy miejscem zamieszkania każdego z rodziców a dotychczasową/nową szkołą. Trzeba mieć na uwadze, iż sam rozwód to zupełnie nowa rzeczywistość dla każdego dziecka, a zatem – jeżeli możliwe jest uniknięcie dalszych zmian jego środowiska – jak choćby zmiana szkoły lub miasta – warto dokładnie rozważyć ich zasadność przed podjęciem finalnych decyzji. 

Alimenty a opieka naprzemienna 

Ustanowienie opieki naprzemiennej ma znaczący wpływ na kwestie alimentacji. Bardzo często Sądy ustalają, iż koszty utrzymania dziecka strony ponoszą po połowie – nie precyzując szczegółowo ich wysokości. Takie rozwiązanie wydaje się sensowne szczególnie w sytuacji, gdy opieka sprawowana jest naprzemiennie w takim samym wymiarze czasowym. 

Co jeśli istnieje jednak duża dysproporcja pomiędzy zarobkami rodziców?  W takiej sytuacji najpewniej Sąd zasądzi alimenty od zamożniejszego rodzica tak, aby jakość i standard życia dziecka w obu domach były zbliżone. 

Zalety i wady opieki naprzemiennej

Najmocniejszym argumentem przemawiającym za zasadnością ustanowienia opieki naprzemiennej jest fakt, iż dziecko może rozwijać emocjonalną więź z każdym z rodziców. Dziecko jest bardzo dobrym obserwatorem, a widząc rodziców, którzy współpracują ze sobą, nie kłócą się w jego obecności, nie próbują na siłę udowadniać, iż są rodzicem wiodącym – dziecko otrzymuje sygnał, że kierując się jego dobrem są w stanie w najtrudniejszych nawet sytuacjach wypracować wspólny  kompromis, a zatem, że jest Ono dla nich absolutnie najważniejsze i kochane. Taka postawa pomimo rozstania, jest w stanie zapewnić dzieciom poczucie bezpieczeństwa, a fakt, iż mają nieograniczony dostęp do każdego z rodziców zdaje się przeważać nad  niejednokrotnie podnoszony przez przeciwników opieki naprzemiennej argument o dyskomforcie związanym z dwoma miejscami zamieszkania. Faktem jest, iż argument ten może okazać się koronny, zwłaszcza w sytuacji, gdy dziecko ze względu na młody wiek lub znacznie silniejszą więź z jednym z rodziców rzeczywiście odczuwa stres i frustracje mając dwa centra życiowe i wędrując z domu do domu. Ale tak jak wspomnieliśmy powyżej – każda sytuacja jest indywidualna, co oznacza, iż nie istnieje „złote rozwiązanie” – i rzeczywiście nie każde dziecko odnajdzie się w takim układzie.

Jeżeli poruszona w niniejszym artykule tematyka dotyczy Cię bezpośrednio i chciałbyś dowiedzieć się czegoś więcej – napisz do nas. Czasem wystarczy jedno spotkanie by rozwiać wszelkie wątpliwości, które od miesięcy spędzają Ci sen z powiek. Pamiętaj, że zawsze najlepszym rozwiązaniem dla dziecka jest wypracowanie porozumienia między rodzicami, wsłuchanie się w potrzeby i zdanie dziecka oraz nade wszystkim kierowanie się jego dobrem jako nadrzędną wartością.

adw. Joanna Smok