Polski ustawodawca zapewnił wierzycielom wiele narzędzi mających na celu dochodzenie wierzytelności od dłużników. Niestety, proces odzyskiwania długów bywa bardzo rozciągnięty w czasie przez ogromne obciążenie takimi sprawami sądów cywilnych. W tym czasie dłużnik może z kolei podejmować szereg działań mających na celu utrudnienie skutecznego ściągnięcia od niego długów. Czasem, wśród przedsiębiorców pojawia się więc myśl o niekonwencjonalnych sposobach odzyskania długu. Taki krok nigdy nie jest dobrym rozwiązaniem, bo za twardą nielegalną windykację grozi surowa odpowiedzialność karna.

 Spis treści:

1. Na czym polega twarda windykacja?
2. Na czym polega wymuszanie spłaty wierzytelności?
3. Czym jest groźba bezprawna?
4. Co grozi za wymuszanie spłaty wierzytelności?
5. Czy zmuszanie do spłaty długów jest wymuszeniem rozbójniczym?
6. Co grozi za wymuszanie spłaty nieistniejącej wierzytelności?
7. Co grozi za zlecenie twardej windykacji?
8. Czy można ponieść karę za wszczęcie egzekucji komorniczej?
9. Jak Kancelaria Prawna Smok może pomóc w obronie przed twardą windykacją?

1. Na czym polega twarda windykacja?

Tak zwana twarda windykacja posiada dwa oblicza i jest przeciwieństwem miękkiej windykacji a więc czynności zmierzających do polubownego zakończenia sporu i dobrowolnego uzyskania zapłaty. Twarda windykacja może przyjąć postać legalnych działań zmierzających do przymusowego wyegzekwowania długu (np.  wpisanie dłużnika do BIG, wszczęcie postępowania sądowego o zapłatę czy też polecenia komornikowi przeprowadzenia egzekucji z majątku dłużnika), jak i tych nielegalnych. Te ostatnie przyjmują najczęściej postać wymuszenia zapłaty wierzytelności, a więc czynu zabronionego.

2. Na czym polega wymuszanie spłaty wierzytelności?

Wymuszanie spłaty wierzytelności jest przestępstwem. Stanowi o tym wprost art. 191 §2 k.k. Pod pojęciem wymuszania kryją się działania nielegalne polegające na:

• stosowaniu przemocy wobec osoby;
• stosowaniu groźby bezprawnej;

w celu zwrotu wierzytelności.

Pojęcie przemocy nie jest definiowane na gruncie kodeksu karnego, toteż dla jego oceny przyjmuje się powszechne, potoczne rozumienie. Zastosowanie przemocy względem pokrzywdzonego może zostać ocenione przez pryzmat wielu przepisów kodeksu karnego, w zależności od dokładnego przebiegu zdarzenia i obrażeń, jakie poniósł pokrzywdzony. W grę wchodzi zarówno pobicie, jak i wyrządzenie lekkiego, średniego lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. W tym ostatnim przypadku sprawcom grozi kara nawet 20 lat pozbawienia wolności.

3. Czym jest groźba bezprawna?

W przeciwieństwie do przemocy, groźba bezprawna doczekała się definicji legalnej. Zgodnie z przepisami kodeksu karnego groźbą bezprawną jest:

• groźba popełnienia przestępstwa na skodę pokrzywdzonego lub na szkodę osoby dla niego najbliższej o ile groźba ta wzbudzi uzasadnioną obawę, że zostanie spełniona;
• groźba spowodowania postępowania karnego lub innego postępowania, w którym może zostać nałożona administracyjna kara pieniężna, chyba że ma ona wyłącznie na celu ochronę prawa naruszonego przestępstwem lub zachowaniem zagrożonym administracyjną karą pieniężną;
• groźba rozgłoszenia wiadomości uwłaczającej czci zagrożonego lub jego osoby najbliższej.

4. Co grozi za wymuszanie spłaty wierzytelności?

Stosowanie przemocy lub groźby bezprawnej w celu wymuszenia wierzytelności zagrożone jest surowymi karami. Przepisy kodeksu karnego przewidują dla sprawców takich przestępstw karę pozbawienia wolności w wymiarze od 3 miesięcy do aż lat 5.

5. Czy zmuszanie do spłaty długów jest wymuszeniem rozbójniczym?

Krótko mówiąc: nie. Zgodnie z art. 282 k.k. wymuszenie rozbójnicze polega na doprowadzeniu innej osoby do rozporządzenia mieniem poprzez zastosowanie:

• przemocy
• groźby zamachu na życie lub zdrowie
• gwałtownego zamachu na mienie
• groźby rozgłoszenia kompromitujących dla pokrzywdzonego materiałów.

Pomimo na pierwszy rzut oka tożsamych przesłanek odpowiedzialności za wymuszanie spłaty wierzytelności i wymuszenia rozbójniczego, istnieje jedna zasadnicza różnica. W przypadku wymuszania rozbójniczego nie ma mowy o ściąganiu wierzytelności. Celem sprawcy nie jest zatem egzekucja długu a uzyskanie bezpodstawnej korzyści majątkowej kosztem pokrzywdzonego. Wymuszenie rozbójnicze zagrożone jest karą pozbawienia wolności od 1 roku do lat 10.

6. Co grozi za wymuszanie spłaty nieistniejącej wierzytelności?

Opisana powyżej różnica pomiędzy znamionami przestępstw z art. 191 §2 k.k. oraz 282 §1 k.k. nie oznacza jednak, że w każdym przypadku, w którym sprawca będzie dochodził obiektywnie nieistniejącej wierzytelności, jego zachowanie winno być oceniane w świetle surowszego przepisu. Kwestia ta stała się przedmiotem rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego, który uznał, iż celem realizacji znamion przestępstwa wymuszania zwrotu wierzytelności wystarczy jedynie subiektywne przekonanie sprawcy o istnieniu wierzytelności (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 marca 2023 roku, sygn. IV KK 552/22)

Oznacza, to że sprawca przestępstwa uzasadniający swoje działanie istnieniem w jego ocenie długu, poniesie niższą karę. Bez znaczenia pozostaje to, czy taka wierzytelność faktycznie tj. obiektywnie istniała. Takie działanie, zagrożone jest co do zasady karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

7. Co grozi za zlecenie twardej windykacji?

Przyjmując, że pod pojęciem twardej windykacji kryją się czyny zabronione, osobę zlecającą jej wszczęcie należy uznać za podżegacza w rozumieniu art. 18 §2 k.k. Wymiar kary grożący podżegaczowi jest tożsamy co do kary grożącej samemu sprawcy. W doktrynie i orzecznictwie sprzeczne pozostaje, w którym momencie spełniają się przesłanki odpowiedzialności sprawcy składającego zlecenie twardej windykacji. Zgodnie ze stanowiskiem mniej korzystnym dla sprawców, dla bytu czynu zabronionego wystarczy już samo zakończenie czynności nakłaniania czyli de facto udzielenie zlecenia. Pogląd bardziej korzystny dla sprawców zakłada, że nakłanianie musi być skuteczne tzn., że windykator musi przynajmniej usiłować odzyskać dług.

8. Czy można ponieść karę za wszczęcie egzekucji komorniczej?

Należy także pamiętać, że w szczególnych przypadkach odpowiedzialność karną można ponieść nawet za teoretycznie legalne działania przewidziane w prawie cywilnym. Stanie się tak, gdy sprawca postanowi skorzystać z ochrony swoich praw, pomimo świadomości ich nieistnienia. Jeżeli zatem sprawca postanowi skierować przeciwko dłużnikowi pozew o nieistniejące roszczenie, przy bierności dłużnika uzyska prawomocny nakaz zapłaty, który następnie przedłoży u komornika domagając się wszczęcia egzekucji to popełni przestępstwo oszustwa z art. 286 k.k.

Sąd Najwyższy za czyn zabroniony oszustwa uznał bowiem wprowadzenie komornika sądowego w błąd poprzez zatajenie przed nim chociażby częściowej wpłaty przez dłużnika, pomimo świadomości wierzyciela co do jej dokonania, wskutek czego komornik dokonał rozporządzenia mieniem dłużnika. (Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2019 roku, sygn. III KK 520/19). Tym bardziej zatem, znamiona przestępstwa oszustwa wyczerpuje wszczęcie egzekucji co do wierzytelności, która została spłacona w całości lub nigdy nie powstała.

9. Jak Kancelaria Prawna Smok może pomóc w obronie przed twardą windykacją?

Kancelaria Prawna Smok to zespół doświadczonych adwokatów i radców prawnych wspierających przedsiębiorców będących ofiarami twardej i nielegalnej lub oszukańczej windykacji. Jeżeli ktokolwiek próbuje wymusić na Tobie zwrot nieistniejącej lub spłaconej wierzytelności, albo domaga się zapłaty stosując groźby lub przemoc jesteśmy w stanie Ci pomóc.