Czy możliwe jest uznanie ojcostwa dziecka pełnoletniego?

Coraz częściej w praktyce znane są przypadki gdy dziecko nie pochodzi od męża matki. Pojawia się wtedy pytanie: jak uregulować stan cywilny dziecka? Jakie kroki należy podjąć?

Możliwe są dwie sytuacje.

Pierwsza, to gdy matka dziecka nie jest w ogóle w związku małżeńskim. W takim wypadku możliwe jest złożenie przez ojca dziecka stosownego oświadczenia przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego, z którego to oświadczenia będzie wynikać, że ojciec uznaje swoje ojcostwo. W takim wypadku konieczne jest również złożenie podobnego oświadczenia przez matkę, która potwierdzi, że to dany mężczyzna jest ojcem dziecka. Oświadczenie to matka dziecka może złożyć równocześnie z oświadczeniem ojca dziecka, jak i w ciągu kolejnych trzech miesięcy. Nie ma więc konieczności, by rodzice byli obecni w tym samym czasie w urzędzie stanu cywilnego. Jest to najprostsze rozwiązanie, a stosowne oświadczenia mogą złożyć rodzice jeszcze przed narodzeniem się dziecka. Oczywiście możliwe jest również wytoczenie powództwa przed sądem i w ten sposób uregulowanie stanu cywilnego dziecka, jednakże jest to droga o tyle bardziej skomplikowana, że nie tylko dłuższa, ale również wiążąca się z dodatkowym stresem i komplikacjami.

Druga sytuacja to ta, w której matka dziecka jest zamężna. W takim wypadku przepisy prawa wprowadzają domniemanie, że ojcem dziecka jest mąż matki. Domniemanie to jest oczywiście możliwe do obalenia, ale w standardowych sytuacjach ułatwia ustalenie stanu cywilnego dziecka.

W najprostszej sytuacji matka dziecka pozostaje w związku małżeńskim z ojcem dziecka. W takim wypadku wystarczy zgłoszenie urodzenia dziecka do urzędu stanu cywilnego. Z uwagi na domniemanie ojcostwa męża matki, nie ma konieczności podejmowania żadnych dodatkowych kroków w celu ustalenia ojcostwa. Jest to najprostsza sytuacja.

W sytuacji, gdy matka dziecka jest w związku małżeńskim z innym mężczyzną niż ojciec dziecka, sprawa jest trochę bardziej skomplikowana. W takim wypadku nie można od razu uznać ojcostwa, jako że nadal zastosowanie ma domniemanie, że mąż matki jest ojcem jej dziecka. Konieczne jest więc w pierwszej kolejności przeprowadzenie przed sądem postępowania o zaprzeczenie ojcostwa. Istota tego postępowania sprowadza się do wykazania, że mąż matki nie jest ojcem dziecka. Dopiero po skutecznym przeprowadzeniu takiego postępowania możliwe jest uznanie ojcostwa przez innego mężczyznę niż mąż matki.

Opisane powyżej procedury mają zastosowanie, dopóki dziecko nie osiągnie pełnoletniości. A co w sytuacji, gdy dziecko jest dorosłe? Czy procedury wyglądają tak samo?

Na szczęście polski ustawodawca wychodzi z założenia, że osoba pełnoletnia ma pełne prawo do decydowania o tym, czy chce uregulować swój stan cywilny czy też nie. Dlatego w wypadku osoby dorosłej, nie ma możliwości uznania ojcostwa. Jest natomiast możliwość uregulowania stanu cywilnego tej osoby przez nią samą. Celowi takiemu służy powództwo o ustalenie ojcostwa, które po osiągnięciu pełnoletności może zainicjować dana osoba lub – w szczególnych wypadkach przewidzianych prawem – również prokurator. W tym wypadku jednak decyzja należy do dziecka, a nie do samego rodzica, co ma o tyle sens, że rodzic miał na podjęcie stosownych kroków prawnych całe 18 lat.

Powyżej przybliżamy jedynie uproszczony schemat działań, jakie można podjąć celem uregulowania stanu cywilnego dziecka. Powyższy schemat nie będzie odpowiedni we wszystkich, a jedynie w typowych i nieskomplikowanych sytuacjach. W szczególności zaś, powyższe rozwiązania mają rację bytu w sytuacjach, gdy pomiędzy rodzicami nie ma konfliktu. Jeśli masz wątpliwości, jaką instytucję należy zastosować w twojej sytuacji, albo masz pytania, na które nie znalazłeś odpowiedzi w niniejszym artykule, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią celem kompleksowego przeanalizowania Twojej sytuacji i doboru najbardziej optymalnych dla Ciebie rozwiązań.

Monika Dopieralska,
Radca Prawny,
Kancelaria Adwokacka Smok i Partnerzy,
Katowice, 21.08.2020