Podatki od początku swojego istnienia zawsze budziły skrajne emocje. Obrona przed uiszczeniem podatku od zawsze jest niezwykle istotnym zajęciem dla podatnika. Przez wieki ukształtowała się teza, iż podatek jest zamachem na wolność. Poprzez niechęć podatników do płacenia danin powstał opór podatkowy. Jest wiele sposobów unikania opodatkowania, jedną z nich jest przeniesienie działalności gospodarczej do państwa, które oferuje korzystniejsze formy opodatkowania, czyli tzw. raju podatkowego.

Przechodząc do definicji omawianego zagadnienia, raj podatkowy to obszar państwa, na którym istniejący system prawny umożliwia zagranicznym podmiotom redukcje obciążeń podatkowych w kraju ich rezydencji.  Podmioty mają możliwość skorzystać z łagodniejszego systemu podatkowego niż tego, który obwiązuje kraju macierzystym. 

Możemy wyróżnić trzy typy rajów podatkowych: 

1. państwa, w których nie ma podatków od dochodów osób fizycznych czy prawnych
2. państwa, w których podatki dochodowe są relatywnie niskie porównując do dochodów nierezydentów
3. państwa, w których stawki podatku dochodowego są podobne bądź nawet wyższe od średniej, aczkolwiek te państwa gwarantują przywileje dla określonego rodzaju podmiotów lub prowadzonej przez podmioty działalności gospodarczej.

Celem bytu rajów podatkowych jest unikanie opodatkowania w kraju macierzystym oraz przerzucanie dochodów do państw stosujących preferencje w opodatkowaniu. 

Przeniesienie chociażby jakiejś części aktywności gospodarczej do raju podatkowego może nieść ze sobą szereg pozytywnych skutków. Warto zaznaczyć, że raj podatkowy umożliwia udoskonalenie zobowiązań podatkowych, a nie uchylanie się od opodatkowania. 

Optymalizacja polega na wprowadzeniu strategii, mającej na celu zminimalizowanie obciążeń podatkowych, co za tym idzie zwiększeniu płynności finansowej firmy. Sam proces podejmuje się za pomocą legalnych narzędzi prawnych. Unikanie opodatkowania jest legalne, natomiast uchylanie się od opodatkowania jest niezgodne z przepisami prawa oraz jest zagrożone sankcjami karnymi. 

Dodatkową korzyścią, jaką może zaoferować raj podatkowy jest ochrona tajemnicy bankowej, co wiąże się z brakiem udostępniania podmiotom zewnętrznym informacji na temat operacji finansowych prowadzonych przez spółki. Oprócz tego raje podatkowe umożliwiają korzystne gromadzenie oszczędności związanymi z prowadzoną działalnością gospodarczą dzięki odpowiednio dobranej strukturze (np. polisa inwestycyjna prawa Liechtensteinu).

Mamy do czynienia z różnymi możliwościami wykorzystania rajów podatkowych. Popularnym sposobem jest tworzenie spółki offshore, która polega na gromadzenie dochodów spółki w regionach, w którym występuje niskie opodatkowanie. 

Kolejnym sposobem jest treaty shopping, który polega na wykorzystaniu istniejących umów o unikaniu podwójnego opodatkowania w taki sposób, aby dokonując operacji finansowych za granicą uzyskać korzyści finansowe w postaci zmniejszenia podatku zagranicznego. 

Częstym zabiegiem jest również stworzenie spółki rotacyjnej, której celem jest dążenie do redukcji kwoty zysku podlegającej opodatkowaniu. 

Organy podatkowe nieustannie dążą do wyeliminowania zjawiska uchylania się od opodatkowania. W związku z tym ich celem jest ograniczenie skutków utraty dochodów budżetowych spowodowanych korzystaniem z rajów podatkowych przez podatnika. Wprowadzane są tzw. „rozwiązania antyrajowe”. Mogą dotyczyć trzech kwestii mianowicie:

• polegać na tym, iż opodatkowuje się dywidendy wypłacane spółkom mających siedzibę
  w rajach podatkowych jeżeli wypłacane są podmiotom działającym w innych państwach
  niż raje podatkowe;
• dochody spółek z siedzibą w raju podatkowym włącza się do dochodu ich spółek macierzystych w proporcji do posiadanych udziałów 
• przy ustalaniu dochodów podlegających opodatkowaniu w ich kraju macierzystym nie mogą uwzględniać obciążeń, które są następstwem transakcji zawieranych ze spółkami, które swoją siedzibę mają w raju podatkowym.  

Co więcej warto wskazać, iż Rada Unii Europejskiej stworzyła unijny wykaz jurysdykcji niechętnych współpracy do celów podatkowych, który obowiązuje od 3 marca 2022r. (wykaz znajduje się w źródłach poniżej artykułu), aby przeciwdziałać oszustwom podatkowym, uchylaniu się od opodatkowania oraz praniu brudnych pieniędzy. 

Sumując powyższe pojęcie raju podatkowego powinno być w powszechnej świadomości rozpatrywane jako udoskonalenie zobowiązań podatkowych a nie unikanie podatków. Ta różnica jest bardzo istotna, i w naszej ocenie powinna być każdorazowo akcentowana. Raje podatkowe są zjawiskiem powszechnym i wykorzystywane są przez przedsiębiorców do transferowania zysków i optymalizacji swoich działań – co jako takie nie podlega kryminalizacji.

Autor: Jerzy Pazdan – stażysta 

Źródła:
– Podatki i Prawo Podatkowe, Andrzej Gomułowicz, Dominik Mączyńśki
– Konkluzje Rady w sprawie zmienionego unijnego wykazu jurysdykcji niechętnych współpracy do celów podatkowych (2022/C 103/01)