Do tej pory przepisy obowiązujące w naszym kraju nie pozwalały właścicielom mniejszych i średnich firm w formie spółek skutecznie przekazywać firmy kolejnemu pokoleniu. Jednakże owy stan prawny zmieni się prawdopodobnie już od maja 2023 roku. Narzędziem, które będzie przedmiotem tegoż artykułu, to fundacja rodzinna, która pozwoli spółkom na efektywne wdrożenie planu sukcesji. Cała idea fundacji rodzinnej opiera się na tym, iż majątek, który w tradycyjnym ujęciu trafiłby do członków rodziny tytułem darowizny bądź drodze dziedziczenia, jest w zamian wnoszony do fundacji rodzinnej. W związku z tym, osoby, które stałyby się właścicielami, w omawianej sytuacji staną się beneficjentami. Założenie fundacji należy wziąć pod uwagę w momencie, gdy potencjalny fundator jest w posiadaniu sporego majątku i chce, aby stanowił on ekonomiczne zaplecze rodziny nie tylko za życia, ale także w następnych pokoleniach.

W niniejszej pracy poruszę parę aspektów wspomnianego wyżej nowego instrumentu prawnego. Począwszy od działalności gospodarczej, co do zasady ustanowiony jest zakaz prowadzenia działalności przez fundację. Jednakże wyjątkiem od wspomnianej reguły ma stanowić:

• zbywania mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia;
• najmu, dzierżawy lub udostępniania mienia do korzystania na innej podstawie;
• przystępowania do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze, mających swoją siedzibę w kraju lub za granicą, a także uczestnictwa w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach oraz podmiotach;
• nabywania i zbywania papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze;
• udzielania pożyczek:

1. spółkom kapitałowym, w których fundacja rodzinna posiada udziały lub akcje,
2. spółkom osobowym, w których fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik,
3. beneficjentom;

• obrotu zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej;
• prowadzenia przedsiębiorstwa w ramach gospodarstwa rolnego

Płynnie przechodząc do opodatkowania, pragnę zauważyć, iż samo założenie fundacji
oraz przekazanie do niej majątku będzie neutralne podatkowo. Podatek dochodowy od osób prawnych fundacja będzie zobowiązana płacić dopiero w sytuacji przekazywania środków beneficjentom.
Co istotne, beneficjenci będącymi osobami fizycznymi będą zwolnienie z podatku jeżeli będą fundatorem oraz jego małżonkiem, wstępnym, zstępnym, rodzeństwem, pasierbem, ojczymem
lub macochą (najbliższa rodzina). Pozostali zapłacą podatek ze stawką 15%.

Poruszając na sam koniec aspekt prawa spadkowego, przepisy prawa do zachowku staną się bardziej elastyczne, bowiem gdyby projekt ustawy nie zmieniał zasad kodeksu cywilnego, fundacja rodzinna po śmierci fundatora, musiałaby się liczyć z koniecznością wypłaty zachowku. Fundusz założycielski fundacji rodzinnej będzie doliczany do spadku po fundatorze tylko i wyłącznie w okresie 10 lat, licząc wstecz od otwarcia spadku. Dodatkowo, będzie istniała także możliwość odroczenia terminu płatności zachowku czy rozłożenia go na raty.

Reasumując, narzędzie w postaci fundacji rodzinnych jest niewątpliwie interesującą opcją służącą do scalenia rodzinnego majątku oraz ochrony przed podziałem. Ponadto, przedstawiony instrument prawny jest odpowiedzią ustawodawcy na potrzeby rodzinnych przedsiębiorstw.

Autor: Jerzy Pazdan asystent prawny