Umowy agencyjne cieszą się coraz większą popularnością w codziennym obrocie gospodarczym. Na podstawie umowy agencyjnej, zgodnie z art. 758 § 1 Kodeksu Cywilnego, agent jako przyjmujący zlecenie, zobowiązuje się w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa do stałego pośredniczenia, za wynagrodzeniem, przy zawieraniu umów na rzecz dającego zlecenie przedsiębiorcy lub też do zawierania w jego imieniu takich umów. Zgodnie z art. 758 ¹ § 1 Kodeksu Cywilnego, jeżeli sposób wynagrodzenia nie został w umowie określony, agentowi należy się prowizja.

O ile powyższe zasady wynagradzania są raczej dość jasne w trakcie współpracy pomiędzy przedsiębiorcami, o tyle stają się one skomplikowane w sytuacji zakończenia współpracy pomiędzy Agentem a Zleceniodawcą.

 Kodeks Cywilny zakreśla w sytuacji zakończenia współpracy z dającym zlecenie dwa uprawnienia agenta:

 Prawo do prowizji od umów zawartych w wyniku działalności Agenta.

 Po pierwsze, zgodnie z art. 761 Kodeksu Cywilnego, Agent może żądać prowizji od umów zawartych w czasie trwania umowy agencyjnej, jeżeli do ich zawarcia doszło w wyniku jego działalności lub jeżeli zostały one zawarte z klientami pozyskanymi przez Agenta poprzednio dla umów tego samego rodzaj.

 Po drugie, zgodnie z art. 761¹ § 1 Kodeksu Cywilnego Agent może żądać prowizji od umowy zawartej po rozwiązaniu umowy agencyjnej, jeżeli – przy spełnieniu przesłanek z art. 761 Kodeksu Cywilnego – propozycję zawarcia umowy dający zlecenie lub Agent otrzymał od klienta przed rozwiązaniem umowy agencyjnej.

 Powyższe regulacje zapewniają znaczną ochronę Agentowi, ponieważ prowizja przysługiwać będzie Agentowi nie tylko w sytuacji, gdy umowa pomiędzy Zleceniodawcą Agenta a klientem pozyskanym przez Agenta została zawarta w trakcie trwania umowy agencyjnej, ale także w sytuacji, gdy klient, pozyskany przez Agenta, zawarł wstępne porozumienie lub złożył ofertę Zleceniodawcy Agenta, a do zawarcia głównej umowy pomiędzy klientem a Zleceniodawcą doszło już po zakończeniu współpracy ze strony Agenta.

 Prawo do świadczenia wyrównawczego.

 Drugim uprawnieniem Agenta po zakończeniu współpracy ze Zleceniodawcą, poza prawem do żądania prowizji jest tzw. roszczenie o świadczenie wyrównawcze, tj. roszczenie wynikające z korzyści odnoszonych przez dającego zlecenie z tytułu umowy, do której zawarcia doprowadził Agent.

 Świadczenie wyrównawcze opisane zostało w art. 764³ Kodeksu Cywilnego, zgodnie z którego treścią Agent ma prawo do świadczenia wyrównawczego, jeżeli w czasie trwania umowy agencyjnej doprowadził do pozyskania nowych klientów lub znacznego wzrostu obrotów z dotychczasowymi klientami, co przynosi dającemu zlecenie znaczne korzyści po zakończeniu współpracy z Agentem.

 Roszczenie to przysługuje Agentowi – pośrednikowi, jeżeli, biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności, a zwłaszcza utratę przez agenta prowizji od umów zawartych przez dającego zlecenie z tymi klientami, przemawiają za tym względy słuszności.

 Roszczenie o świadczenie wyrównawcze nie dotyczy więc umów zawartych po rozwiązaniu umowy agencyjnej, będących efektem bezpośredniej działalności Agenta podjętej w czasie stosunku agencyjnego, ponieważ podstawą takich roszczeń będzie nie art. 764³, a art. 761¹ Kodeksu Cywilnego dotyczący prowizji. Roszczenie o świadczenie wyrównawcze będzie dotyczyło więc stricte umów zawartych bez udziału Agenta, po rozwiązaniu umowy agencyjnej, jednakże z klientami pozyskanymi przez niego wcześniej dla Zleceniodawcy. (Tak: Wyrok SA w Warszawie, V Wydział Cywilny z dnia 18 października 2012, VI ACa 240/12).

 Zgodnie z art. 764³ § 2 Kodeksu Cywilnego, świadczenie wyrównawcze nie może przekroczyć rocznego wynagrodzenia agenta, obliczonego na podstawie średniego rocznego wynagrodzenia uzyskanego w okresie ostatnich pięciu lat, chyba że umowa trwała krócej – wtedy uwzględnia się średnią z całego okresu jej trwania. Jest to istotne ograniczenie, które zapobiega nadmiernym roszczeniom agentów.

 Warto również zauważyć, że zgodnie z § 3 wspomnianego artykułu Kodeksu Cywilnego, możliwość uzyskania świadczenia wyrównawczego nie wyklucza możliwości dochodzenia odszkodowania na zasadach ogólnych. Oznacza to, że agent nadal może domagać się rekompensaty za inne straty poniesione w związku z rozwiązaniem umowy.

 Wskazać należy, że roszczenie wyrównawcze nie będzie przysługiwało Agentowi w każdej sytuacji opisanej powyżej. Zgodnie z art. 764⁴ Kodeksu Cywilnego istnieją przypadki, w których agentowi nie przysługuje świadczenie wyrównawcze.

 Należą do nich sytuacje, gdy:

• dający zlecenie wypowiedział umowę na skutek okoliczności, za które odpowiedzialność ponosi agent, usprawiedliwiających wypowiedzenie umowy bez zachowania terminów wypowiedzenia;

• agent wypowiedział umowę, chyba że wypowiedzenie jest uzasadnione okolicznościami, za które odpowiada dający zlecenie, albo jest usprawiedliwione wiekiem, ułomnością lub chorobą agenta, a względy słuszności nie pozwalają domagać się od niego dalszego wykonywania czynności agenta;

• agent za zgodą dającego zlecenie przeniósł na inną osobę swoje prawa i obowiązki wynikające z umowy.

Podsumowując, przepisy dotyczące prawa do prowizji oraz świadczenia wyrównawczego dla Agentów stanowią ważny element ochrony ich interesów w kontekście rozwiązania umowy agencyjnej. Zapewniają one sprawiedliwe rozliczenie za pracę i wysiłek włożony w rozwijanie biznesu Zleceniodawcy, chroniąc w ten sposób stabilność relacji biznesowych.

Zespół Kancelarii Prawnej Smok sp. k. z siedzibą w Katowicach składający się z adwokatów i radców prawnych może pochwalić się sukcesami w zakresie dochodzenia roszczeń wynikających z umowy agencyjnej jak i skutecznej obrony przed takimi roszczeniami.

Przez wzgląd na skomplikowany charakter spraw opartych na umowie agencyjnej -pośrednictwa- w razie zaistnienia sporu w wyżej wskazanym zakresie, polecamy konsultację z prawnikiem przed podjęciem dalszych działań, z uwagi na gospodarczy charakter tych spraw, a tym samym konieczność zgłoszenia całości dowodów na podnoszone twierdzenia w pierwszym piśmie procesowym.